ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΔΕΡΦΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ Ή ΕΝΕΡΓΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗΣ

Παγκόσμια Ημέρα για τον Αυτισμό σήμερα και πολλές οικογένειες σίγουρα αναρωτιούνται και προβληματίζονται σχετικά με το πως μπορούν να ενισχυθούν καλύτερα οι αδερφικές σχέσεις, όταν μέσα στην οικογένεια υπάρχει ένα παιδί με αυτισμό.

Αν υποθέσουμε οτι μέσα σε μια οικογένεια υπάρχουν δύο ή παραπάνω αδέρφια, απο τα οποία το ένα παρουσιάζει αυτισμό, τότε είναι εκπληκτικό να δει κανείς πως διαμορφώνονται οι σχέσεις της οικογένειας στο χρόνο, αλλά και πως επηρεάζεται η εκτίμηση που έχει ο ένας αδερφός στον άλλον λόγω συγκεκριμένης αντιμετώπισης της αναπηρίας.

Έχουμε λοιπόν πχ έναν αδερφό ή μια αδερφή που βλέπει οτι το έτερο αδέρφι με αυτισμό έχει όλη την προστασία και την προσοχή της οικογένειας στραμμένη επάνω του. Πως φαντάζεστε οτι μπορεί να νοιώθει;

Απο την άλλη έχουμε δυο γονείς με υποχρεώσεις ως το λαιμό, που θα πρέπει να αναπτύξουν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις για να αναθρέψουν τα παιδιά τους. Μια για το παιδί που έχει την αναπηρία, και μια άλλη για αυτό που δεν την έχει. Το παιδί με αναπηρία θα λάβει μια αντιμετώπιση κάποιες φορές ανήμπορου και ανίκανου παιδιού, αλλά το άλλο το παιδί θα λάβει όλη την πίεση και την επιτήρηση που μπορεί να υπάρξει. Βλέπετε κάποιο μοντέλο εδώ;

Αν ρωτήσετε το παιδί χωρίς αναπηρία πόσο συμμετέχει στο πλάνο ένταξης του αδερφού με αυτισμό, θα πάρετε ίσως μια απάντηση μάλλον αδιάφορη. Το παιδί χωρίς αναπηρία σίγουρα θα έχει μπουχτίσει απο την υπερπροστασία που δείχνουν στο άλλο μέλος, με αποτέλεσμα να αναπτύξει πιθανόν συναισθήματα αποστροφής αλλά και μίσους ίσως στις πιο ακραίες περιπτώσεις. Συνέπεια : Καβγάδες, μείωση της απόδοσης στις μαθητικές και άλλες υποχρεώσεις και άλλα αρνητικά επακόλουθα.

Τι μπορεί να προκαλεί όλη αυτή την κατάσταση;

1) Ενας παράγοντας πιθανόν είναι οτι οι γονείς πιστεύουν οτι το παιδί χωρίς αναπηρία δεν έχει ανάγκες, ή τουλάχιστον τόσες όσο ένα παιδί με αυτισμό ή άλλη αναπηρία. Για αυτό τον λόγο η προσοχή και το ενδιαφέρον στρέφεται περισσότερο στον τελευταίο, αφήνωντας πίσω την αφιέρωση χρόνου στην υπόλοιπη οικογένεια. 

2) Η κούραση και το άγχος των γονιών, αλλά και οι ΕΜΜΟΝΕΣ οτι "δεν είναι δυνατόν να είναι ανάπηρο το παιδί μου" , τους στρέφουν περισσότερο σε ενέργειες που πνίγουν τόσο το παιδί με αναπηρία απο το υπερβολικό ενδιαφέρον τους, όσο και το παιδί χωρίς αναπηρία απο την ουδετερότητα ή και ακόμα αδιαφορία τους. 

3) Η πεποίθηση των γονιών οτι το παιδί χωρίς αναπηρία μπορεί να κάνει τα πάντα, και η σύγκριση με το παιδί με αυτισμό, μπορεί επίσης να είναι ένας λόγος να γίνουν αρνητικές οι αδερφικές σχέσεις. Φυσικά αυτό βολεύει πολλούς γονιούς για τον λόγο οτι τρομάζουν ακόμα και στην ιδέα να πιστέψουν οτι μπορεί να εμφανιστεί μια αναπηρία στο μέλλον και στο άλλο τους παιδί.

4) Η μη συμμετοχή των αδερφών σε κοινές δραστηριότητες. Για ποιό λόγο να δεθούν δύο αδέρφια όταν το ένα δεν βάζει το άλλο στην ζωή του με κοινούς στόχους;

Δεν υπάρχει καμία διάθεση να κατηγορήσω τους γονείς. Ο φόβος και η ανασφάλεια στην παρουσία μιας αναπηρίας είναι ενα πολύ δυνατό συναίσθημα. Η άγνοια και η έλλειψη συγκεκριμένων τεχνικών αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων και συμπεριφορών κουράζουν και εξουθενώνουν. Τους καταλαβαίνω απόλυτα. Βάλε και τα στερεότυπα της κοινωνίας.

Τι μπορεί να γίνει πάραυτα για να βελτιωθούν τόσο οι αδερφικές όσο και οι οικογενειακές σχέσεις;

1) Να αναγνωρίσουν οι γονείς οτι και τα παιδιά χωρίς αναπηρία έχουν ανάγκες. Όταν ισορροπούν το ενδιαφέρον τους σε όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως αυτισμού ή όχι, τότε καταφέρνουν διπλά: να μην πνίγουν το παιδί με αυτισμό και να μην αμελούν το άλλο παιδί.

2) Να δώσουν ευθύνες τόσο στα παιδιά με αναπηρία όσο και σε αυτά χωρίς. 

3) Να σταματήσουν να συμπεριφέρονται στα παιδιά με αυτισμό λες και είναι άνθρωποι ανήμποροι που δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. 

4) Να χρησιμοποιούν σωστά την ανατροφοδότηση για όλα τα παιδιά. Συγκεκριμένη και στοχευμένη ανατροφοδότηση (με απλά λόγια "Μπράβο που....") σε κάθε σημάδι προόδου δικαιούνται όλοι.

5) Τέλος και πολύ σημαντικό. Να γίνει όλη η οικογένεια παράδειγμα θάρρους και αυτοπεποίθησης σε όλη την κοινωνία. Για να σπάσει το στερεότυπο οτι ο αυτισμός και η αναπηρία γενικά μέσα στην οικογένεια είναι ντροπή, μυστικό και μυστήριο θέλουμε πολύ δουλειά. Γιατί για παράδειγμα να μην μπορεί το παιδί με αυτισμό να παίξει μαζί με την παρέα του αδερφού του, επειδή μάθαμε και του μεταδίδουμε να κρύβει την αναπηρία του;

Η εμφάνιση μιας αναπηρίας και το πως επηρεάζει τις στενές οικογενειακές σχέσεις είναι μεγάλα ζητήματα. Ας μην ξεχνάμε όμως οτι η παρεμπόδιση της ένταξης ενός παιδιού με αναπηρία σημαίνει και την μη ένταξη όλης της οικογένειας. 

Για πολλούς λόγους οι γονείς, το σχολείο και η κοινωνία πρέπει να εκπαιδευτούν κατάλληλα οχι απέναντι σε ένα μίασμα, αλλά απέναντι σε κάτι το οποίο απλά δεν γνωρίζουν πως να το χειριστούν. Το παιδί με αυτισμό είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα που έχει πολλά να προσφέρει με την μοναδικότητά του όπως όλοι.

Το παιδί χωρίς αυτισμό έχει και αυτό δικαιώματα, και όχι μόνο υποχρεώσεις. Οι αδερφικές σχέσεις εξομαλύνονται λοιπόν όταν τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις δεν υστερούν εις βάρος κανενός μέλους της οικογένειας. 

Ο αυτισμός δεν εμποδίζει τα άτομα με αναπηρία να προσφέρουν, να ανταποδώσουν συναίσθημα, να δείξουν ενδιαφέρον, επίδοση, δυνατότητες. Και αυτό πρέπει κάθε αδερφός να το ενστερνίζεται. Οτι έχει να δώσει μεν αλλά να πάρει και τόσα πολλά απο τον δικό του άνθρωπο.

Δημήτρης Μόρφης

Ψυχολόγος – Μεταπτυχιακός Φοιτητής MBA  

Gmail։ dimitrmorfis@gmail.com

Facebook:  Dimitris Morfis